روایت تغییر و تحولات یک هویت در اصلاح زبان ترکی، موفقیت فاجعه بار - میهن دی ال

در پی فروپاشی امپراتوری عثمانی و تأسیس یک دولت-ملت جایگزین در دل آناتولی، برای خلق و ابداع یک هویت تازه ترکی در این بخش برجای مانده از امپراتوری، رشته کوشش های گسترده ای شروع شد. اصلاح زبان ترکی که طرد و حذف واژه های فارسی و عربی و طرح و وضع کلمات تازه ترکی یکی از ارکان اصلی این دگرگونی را تشکیل می داد، به بن بست رسیدن این کوشش ها در یک مرحله که به طرح نظریه شگفت انگیز زبان خورشید منجر شد و آثار بعدی این تجربه بر جامعه و فرهنگ ترکیه که تا به امروز نیز ادامه دارد از جمله مضامینی است که در این کتاب به بحث و آنالیز گذاشته شده است.

جفری لوئیسپروفسور جفری لوییس (Geoffrey Lewis) (19 ژوئن 1920-12 فوریه 2008) استاد زبان های ترکی در دانشگاه آکسفورد بود. او اهل انگلستان بود و کتاب خودآموز زبان ترکی او با نام Teach Yourself Turkish که در 1953 نوشت مشهور بود.

ایت کتاب روایت پیدایش زبان ملی در ترکیه است که از اواخر سده نوزدهم به یکی از دغدغه های روشنفکران ترک عثمانی تبدیل شده بود. زمانی که روشنفکران و نخبگان نیز مانند دهقانان و مردم عادی رفته رفته خود را ترک نامیدند. در این فرآیند بود که کاستی های زبان عثمانی که ملغمه ای حیرت انگیز از عربی، ترکی و فارسی بود به نحو بی سابقه ای مسئله نما شد. در شروع روسنفکران می پنداشتند که برای تاسیس زبان ملی، رجوع به زبان مردم استانبول و به قول ضیا کوکب آلپ، خانم های این شهر کفایت می نماید، اما چون این مسئله به نوعی پیکار ملی گرایانه، هم تراز جنگ استقلال، تبدیل شده بود در استانبول متوقف نشد و با کشیده شدن به روستاها و گویش های محلی ابعاد گسترده تری یافت. در مواردی حتی واژه های من درآوردی و ساختگی را جایگزین تعابیر آشنای قدیمی کردند و البته در کار خود کمابیش توفیق یافتند.

شاید یکی از توجه برانگیزترین درس هایی که می توان از این پژوهش گرفت، پی بردن به بردن به نیروی بزرگ سیاسیت و قدرت بی سابقه دولت های معاصر باشد. زیر و زبر کردن زبان مردم در طول چند سال، با کیفیتی که در گذشته صدها سال زمان می برد، موید همین واقعیت است. در ترکیه، این دگرگونی به میزان ای عمیق و گسترده است، که ارتباط فرهنگی نسل های پس از اصلاح زبان نویسندگان قبل و اصلاح را قطع نموده است.

کتاب اصلاح زبان ترکی اثر جفری لوئیس ترجمه طاهر خدیو در 314 صفحه به بهای 80 هزار تومان از سوی نشر شیرازه روانه کتابفروشی ها شد.