ابتکاری برای تشخیص سریع روغن زیتون تقلبی - میهن دی ال

پژوهشگران دانشگاه تهران با روشی مؤثر، غیرمخرب، دقیق و دوستدار محیط زیست، یک سامانه ترکیبی با استفاده از فراصوت و بینی الکترونیک طراحی کردند که به یاری آن، کیفیت روغن زیتون در کمتر از چند دقیقه معین می گردد.

این پژوهش در قالب رساله دکتری محمدرضا زارع زاده و به هدایت دکتر محمد ابونجمی دانشیار دانشکده فناوری کشاورزی دانشگاه تهران و با همکاری تیم مشاوره رساله شامل دکتر فاطمه آذری کیا از گروه فناوری صنایع غذایی دانشکده فناوری کشاورزی و دکتر مهدی قاسمی ورنامخواستی از دانشگاه شهرکرد صورت گرفته است.

دکتر ابونجمی درباره ضرورت طراحی این سامانه گفت: در مواد غذایی باارزش همانند روغن زیتون فرابکر، تقلب های بسیاری صورت می گیرد که علاوه بر زیان مادی، ممکن است باعث بروز مسمومیت و آسیب جسمی مصرف کننده گردد. تقلب در عرضه روغن زیتون معمولاً به این صورت است که روغنی با قیمت پایین تر را به محصول می افزایند، به نحوی که تغییری در شاخص ها به وجود نیاید. از این رو تشخیص ناخالصی روغن زیتون چندان آسان نیست و روش های مرسوم برای معین کیفیت روغن زیتون نیز اغلب مخرب، زمان بر و هزینه بر هستند. سامانه جدیدی که در حال حاضر به صورت نمونه آزمایشگاهی طراحی شده است، در صورت فراوری انبوه می تواند به صورت غیرمخرب، در زمانی کوتاه و با هزینه ای کمتر، احتیاج بازرسان مواد غذایی و نیز خریداران را برای حصول اطمینان از خلوص روغن زیتون برآورده کند.

مدیر گروه فنی کشاورزی دانشکده فناوری کشاورزی دانشگاه تهران در رابطه با ویژگی های این سامانه، اضافه کرد: این سامانه با ترکیب دو روش قدرتمند فراصوت و بینی الکترونیک، با دقت بسیار بالایی اندازه خلوص روغن را معین می نماید. در سامانه فراصوتی از یک جفت کاوشگر فرستنده و گیرنده دو مگاهرتزی فراصوت استفاده شده که به وسیله معین معینه های فراصوتی همانند سرعت و دامنه و مقایسه این معینه ها در نمونه های مختلف عمل می نماید. بعلاوه در سامانه بینی الکترونیک که با مشاوره دکتر مهدی قاسمی ورنامخواستی تهیه شده است، از هشت عدد حسگر نیمه هادی اکسید فلزی شامل سه حسگر تاگوچی، چهار حسگر MQ و یک حسگر FIS استفاده شده است که هر حسگر به طیف خاصی از بوی روغن زیتون واکنش نشان می دهد.

دانشیار دانشگاه تهران گفت: در این پژوهش، داده های ترکیب شده دو سامانه فراصوت و بویایی با انواع مختلف الگوریتم های یادگیری ماشین مثل شبکه عصبی مصنوعی، آنالیز شدند. استفاده هم زمان از دو سامانه، موجب برطرف نقاط ضعف و افزایش دقت در تشخیص کیفیت روغن زیتون تا بیش از 95 درصد می گردد. این سامانه ترکیبی که دارای گواهی ثبت اختراع و گواهی تأیید علمی از سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران است، بعلاوه می تواند با اعمال تغییرات جزئی و کالیبره شدن، برای تشخیص تقلب و معین کیفیت مواد غذایی غیر از روغن زیتون نیز مورد استفاده قرار گیرد.

یافته های پژوهش صورت گرفته از سوی محققان دانشگاه تهران، تا به امروز در نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن بازار و همایش های معتبر ملی و بین المللی ارائه شده و بعلاوه به صورت مقالاتی از سوی انتشارات الزویر، اشپرینگر و وایلی در مجلات معتبر Food Chemistry:X، Food Science & Nutrition ، Food Analytical Methods، Journal of Food Science and Technology و نشریه ماشین های کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد منتشر شده است.

5858