هر آنچه ضروری است والدین در خصوص تکلم بچه ها بدانند - میهن دی ال

این توانایی به عواملی از قبیل طبیعت و رشد جسمی قسمت هایی از بدن که در امر تکلم دخالت دارند و نیز توانایی هوشی و یا وجود انگیزه از سوی محیط بستگی دارد .

فرزند شما از همان دوران جنینی به صدایتان گوش می دهد. در این مرحله ابتدایی او شروع به شناخت و بخاطر سپردن هجاها می نماید. و هر چه عظیمتر می شود ، علاقه اش به صداها بیشتر و بیشتر می شود. شما برای تبدیل این علاقه به شناخت زبان و برقراری ارتباط کارهای زیادی می توانید بکنید.

پیشرفت تکلم کودک در 2 سالگی، با ادای جملات 2-3 کلمه ای است

پسر شما 2 ساله شده و هنوز نمی تواند حرف بزند. فقط 2 تا 3 کلمه بلد است و بس! پیش خودتان که او را با هم سن و سال های خودش مقایسه می کنید، فکر می کنید که کمی از آنها عقب تر است، و یا به خاطر می آورید که خواهرش که توی این سن بود، کامل جمله بندی می کرد و حرف می زد؟ با وجود همه این چیزها، به امید اینکه نباید نگران بود و او هم حرف زدنش درست می شود، رفتن پیش دکتر را عقب می اندازید، پیش خودتان می گویید بعضی بچه ها زود راه می افتند، بعضی ها هم زود حرف می زنند، بچه ما سالم است و جای نگرانی نیست.

این، داستان بسیار شایعی است که برای اغلب پدر و مادرهایی که بچه هایشان خوب حرف نمی زنند پیش می آید و به جز در مواردی که پدرومادر متوجه کندی رشد بچه در بقیه زمینه ها هم بشوند، اغلب خیلی دیر به فکر درمان این مسئله می افتند. دانستن این موضوع که در تکلم و یادگیری زبان، چه چیزهایی طبیعی و چه چیزهای غیر طبیعی هستند، به پدر ومادرها یاری خواهد نمود که بفهمند فرایند تکامل کودکشان خوب است یا نه و چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمایند.

قبل از 12 ماهگی

برای بچه های این سن، مهم ترین مسئله ای که باید مورد توجه قرار گیرد، استفاده از صدا برای برقراری ارتباط با محیط اطراف است. صدا درآوردن و اغوپغو کردن، شروع این ماجراست. هرچه بچه عظیمتر می شود یعنی درحدود سن 9 ماهگی، شروع به ادای اصوات تکراری می نماید و می تواند کلماتی مثل را ادا کند. البته ممکن است در این سن متوجه معنی کلمه نشود. در این سن کودک باید نسبت به صدا، عکس العمل نشان دهد. بچه هایی که با دقت و توجه اطرافشان را نگاه می نمایند ولی نسبت به صدا عکس العمل نشان نمی دهند، باید از نظر مسائل شنوایی آنالیز شوند.

12 تا 15ماهگی

در صداهایی که بچه های این سنین فراوری می نمایند، اصوات مختلفی شنیده می شود و علاوه بر آن، کودک باید بتواند، حداقل 1 یا 2 کلمه را به طور صحیح ادا کند(البته به جز ماما و دد.) در اغلب موارد بچه ادای را زودتر یاد می گیرد مثل توپ. در این سن کودک باید صحبت اطرافیان را متوجه شود و دستورهای یک مرحله ای مثل ، ، . و…را اجرا کند.

18 تا 24ماهگی

در سن 18 ماهگی، کودک باید دامنه لغاتی در حد 20 لغت و در سن 2 سالگی در حد 50 لغت داشته باشد. پیشرفت تکلم کودک در 2 سالگی، با ادای جملات 2-3 کلمه ای است. در این سن کودک به راحتی جمله می سازد و مفاهیم و خواسته های خود را با جملات ترکیبی بیان می نماید، به طوری که افراد غریبه که با حرف زدن کودک آشنایی ندارند، حداقل نصف حرف های کودک را متوجه می شوند (اطرافیان نزدیک ممکن است بیشتر حرف های کودک را بفهمند) علاوه بر این در این سن، کودک قادر است دستورات 2 مرحله ای را هم اجرا کند مثل !

2 تا 3سالگی

در این سن دامنه لغات کودکی بسیار افزایش می یابد و از حد شمردن می گذرد، کودک می تواند به راحتی، چند کلمه را با هم ترکیب کند و جمله بسازد. افراد غریبه می توانند در حدود سه چهارم صحبت های کودک را متوجه شوند. در این سن قدرت فهم و درک مطلب کودک هم افزایش قابل توجهی پیدا می نماید و به طور مثال کودک به راحتی مفهوم دو جمله و یا را می فهمد. در این سن، کم کم شناخت رنگ ها شروع می شود و کودک مفاهیم عظیم و کوچک را هم یاد می گیرد و فرق توپ عظیم و کوچک را می فهمد.

تاخیر در تکلم، چرا و به چه علت است ؟

عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد اشکال در تکلم کودک شوند. تاخیر تکلم در بچه ای که از جهات دیگر سالم است و رشد طبیعی دارد ممکن است به علت مسائلی در دهان مثل اختلالات زبان و یا کام باشد. در بعضی از بچه هایی که دچار اختلال تکلم هستند، مسائلی در اعصاب حرکتی وجود دارد و کودک در استفاده از لب ها، زبان و فک برای صحبت کردن دچار مشکل است. در این بچه ها ممکن است اختلال تکلم به تنهایی یا همراه با سایر اختلالاتی مثل اشکال در تغذیه باشد.

مسائل شنوایی، هم یکی از دلایلی هستند که به طور شایع باعث اختلال تکلم می شوند. به همین جهت هرگاه درباره حرف زدن کودک نگرانیم و فکر می کنیم که در این زمینه مشکل دارد باید حتما برای آنالیز شنوایی کودک به متخصص مراجعه کنیم. در این زمینه دقت به عفونت های گوش کودک بسیار اهمیت پیدا می نماید. عفونت های ساده ای که به طور صحیح درمان شوند تاثیری بر روی شنوایی نخواهد داشت ولی عفونت های تکرارشونده و علی الخصوص مزمن که مورد توجه واقع نشوند می توانند باعث کاهش شنوایی و در نهایت اختلالات تکلم شوند.

● پدرومادر چه نقشی دارند؟

مثل بسیاری از جنبه های مختلف رشد کودک، تکلم هم جزئی از رشد است که هم به ژنتیک کودک و هم به محیط اطراف او بستگی دارد، بنابراین میزان تحریکی که از محیط اطراف به کودک می رسد نقش بسیار مهمی در شروع تکلم در کودک بازی می نماید. علاوه بر این، وقتی که مسائل شنوایی، زبان و تکلم، یا مسائل تکاملی در کودک وجود دارد، مداخلات سریع درمانی، نقش موثری در بهبود کودک و رشد توانایی های او خواهد داشت و اینجاست که نقش پدرومادر پررنگ تر می شود. والدین به محض اینکه متوجه اختلالی در کودک می شوند و یا حتی به آن شک دارند، باید با پزشک مشورت نمایند تا تشخیص مسائل کودک و به دنبال آن درمان به تاخیر نیفتد. علاوه بر این وقت گذاشتن برای کودک بسیار مهم است. سعی کنید با کودک خود ارتباط برقرار کنید و حتی در زمان نوزادی که کودک متوجه صحبت شما نمی شود، با او حرف بزنید و برایش آواز بخوانید و … با این کار محرک های محیط را برای کودک افزایش دهید و فرایند تکامل زبان را در او سرعت می بخشید. در حدود سنین 6 ماهگی می توانید کتاب خواندن را برای کودک شروع کنید.

البته لازم نیست که از همان ابتدا، یک کتاب را به طور کامل برای او بخوانید، باید به حوصله کودک هم توجه کنید. از کتاب های ساده با نوشته های کم و عکس های جذاب و آشنا بهره ببرید و با عظیمتر شدن کودک از او بخواهید که اشیاء آشنا را در کتاب به شما نشان بدهد: مثلا بگویید یا بچه های کوچک گاهی حتی داستان ها و شعرهای مورد علاقه شان را حفظ می نمایند و وقتی که کمی عظیم تر شدند، آنها را برای شما تعریف می نمایند و می خوانند

به تکلم کودک یاری کنید :

● صحبت کردن

مسلما قدم اول صحبت کردن با کودکتان است. هر چه بیشتر با او صحبت کنید، او آشنایی و اعتماد بیشتری نسبت به کلمات و جملات پیدا می نماید. و زودتر به کشف معنی آنها می پردازد. حتی در زمانی که فرزندتان خیلی کوچک است، این کار موثر می باشد. نوزادان، معمولا از گوش دادن به صدای شما خرسند می شوند. آنان صدایتان را از زمان قبل از تولدشان می شناسند. و کلمات شما را همچنان به عنوان منبعی آرامش بخش تجربه می نمایند.

در صورتی که نمی دانید به فرزندتان چه بگویید، می توانید با نامبردن اشیا اطرافتان و توضیح آنچه انجام می دهید، شروع کنید. مثلا حالا ما تو اتاقتیم . این تختته که الان می خوای بری توش بخوابی. اما اول بابا پوشکتو عوض می کنه . اهمیتی ندارد که او از آنچه می گویید چیزی نمی فهمد.

● سوال کردن

می توانید با سوال کردن از کودکتان در حین تبادل نظر او را نیز فعال کنید. مثلا دوست داری بریم حمام؟ ، چه هوای خوبی ، می خوای بریم قدم بزنیم ؟ وقتی از او سوال می کنید به او نگاه کنید و چند لحظه برای شنیدن جواب منتظر بمانید. تا زمانی که او جواب نمی دهد ، می توانید خودتان جواب بدهید. بالاخره روزی می رسد که او چیزی در جواب می گوید.

● گوش کردن

دومین قدم در یاری به پیشرفت زبان فرزندتان گوش کردن است. معین شده که فرزندان والدینی که با فرزندشان صحبت می نمایند زودتر از فرزندان والدینی که تنها آنها را مخاطب قرار می دهند، به حرف می افتند. به فرزندتان این امکان را بدهید که بتواند چیزی بگوید.

● تقلید کردن

از این طریق می توانید خیلی زود با فرزندتان تبادل نظر کنید. اگرصداهای نوزاد را تقلید کنید ، برایش جالب خواهد بود. به این وسیله به او می فهمانید که به اصواتی که او در می آورد علاقمندید. می توانید این کار را به شکل بازی در آورید. برای خودتان نیز جالب خواهد بود که او متوجه شود تقلیدش را می کنید. در نهایت او نقشها را تغییر می دهد و کلمات شما را تقلید می نماید.

در این صورت شما خود را در حد او قرار می دهید. وقتی عظیمتر شد و شروع به حرف زدن کرد، نیز می توانید این کار را انجام دهید. با بکار بردن کلمات ساده و جملات کوتاه تبادل نظر راحتتر خواهد شد. به زبان بچگانه حرف نزنید چون او شکل طبیعی حرف زدن را نمی آموزد.

● استفاده از صدای بلند

معین شده که اغلب نوزادان از صدای بلند بیشتر از صدای آرام خوششان می آید. البته همواره بچه هایی هستند که سلیقه شان کاملا برعکس است. بنابراین در ماه ها اولیه تن های مختلف را بکار برید و ببینید فرزندتان چه واکنشی نشان می دهد. آواز خواندن در پیشرفت زبان کودک تاثیر بسزایی دارد. وقتی آواز می خوانید ، صدایتان خودبخود بلندتر می شود. بچه های کوچک عاشق ترانه و ملودیند. اهمیتی ندارد که چه می خوانید. اگر ترانه را با حرکات همراه کنید، کودک لذت فراوانی می برد. همچنینن به این طریق بین کلمات و حرکات مربوط به آن رابطه برقرار می کنید.

● معانی انتزاعی

در صورتی که فرزندتان آماده ادای اولین کلمات است، می توانید شروع به توضیح معانی انتزاعی کنید. با توجه کردن به رنگها و تاکید بر تفاوت میان کوچک و عظیم، دور و نزدیک، بالا و پایین ، خیس و خشک ، گرم و سرد، بیرون و درون و … این امر میسر می شود. در صورتی که این معانی را با مثال همراه کنید او زودتر منظورتان را درک می نماید.

بطور مثال : ببین، پتوت آبیه ، شلوارتم آبیه ، توپتم همین طور. و این خرس کوچوله و این یک خرس عظیم ، دستت را ببر تو آب، این گرمه و این یکی سرد. او را بالای سرتان بگیرید و دوباره پایین بیاورید و بگویید : الان بالایی و حالا می آیی پایین اگر این توضیحات را در قالب بازی ارائه کنید، کودکتان لذت فراوانی از آموزش معانی انتزاعی خواهد برد.

آموزش اعداد را نیز به صورت بازی می توانید انجام دهید. با تفاوت بین یک و زیاد شروع کنید. به او نشان دهید که او یک بیسکویت در دستش دارد اما تعداد زیادی بیسکویت در جعبه است. ترانه ها و اشعاری که در آنها شمرده می شوند، نیز یاری بسیاری به فهم اعداد می نمایند. همچنین می توانید با هم انگشتانش را بشمارید یا شمارش پله ها در هنگام بالا یا پایین رفتن از آنها.

● کتاب خواندن

کتاب خواندن راه مفیدی برای یاری به پیشرفت زبان فرزندتان است. بچه های عظیم گوش دادن به قصه را خیلی دوست دارند مخصوصا اگر در هنگام خواندن قصه برای هر یک از شخصیتها صدایی متفاوت بکار ببرید. تصاویر کتاب هم برایشان جالب است. با سئوال کردن از او درباره تصاویر و اتفاقات داستان، او را فعالانه در ماجرا شرکت بدهید.

● حرف زدن جالب است

با گذشت زمان و پس از این که بازیهای کلامی بخشی از زندگی روزمره تان را تشکیل دادند ، کم کم متوجه می شوید که تواناییهای کلامی فرزندتان بیشتر می شود. او نه تنها کلمات متفاوت بیشتری را می فهمد بلکه آنها را برای بیان خواسته هایش بکار می برد. احتمالا سعی کند با شما آواز بخواند و جملاتتان را با زبان خودش تکمیل کند.

در این مرحله بسیار مهم است که او را زیاد تحت فشار قرار ندهید. او را مجبور نکنید که حرف بزند. اگر پس از چند بار سوال کردن باز هم بجای استفاده از کلمات با ایما و اشاره خواسته اش را بیان نمود به سوال کردن ادامه ندهید. چون او در این صورت مایوس می شود. باید مراقب باشید که صحبت کردن برایش همچنان جالب بماند. اگر نشان می دهد که منظورتان را فهمیده است، از او تعریف کنید و تلاشش را برای بیان هر چیزی بستایید. از این راه او بیشتر به حرف زدن ترغیب می شود تا زمانی که به او القا کنید باید حرف بزند. شکیبا باشید و بدانید که هر کودک با روش و سرعت خودش صحبت کردن را می آموزد.

● تلفظ کردن

اولین کلمان و جملان بچه ها شباهتی به آنچه باید باشند ، ندارند. اغلب بچه ها برای تلفظ حروف بی صدا مشکل دارند. یا بعضی از کلمات بنظرشان طولانی می آید بنابراین اول یا آخرش را حذف می نمایند. البته زبان بچه ها خیلی شیرین است. به مرور او تلفظ صحیح را یاد خواهد گرفت.

بسیار مهم است که سختگیری نکنید. برای تصحیح تلفظش بهترین راه این است که آنچه او می گوید را درست تکرار کنید. به هیچ وجه از او انتقاد نکنید. وقتی با خرسندی به رادیو اشاره می نماید و می گوید: ایو بجای گفتن نه ، این ایو نیست ، رادیوه . تو هم بگو رادیو بگویید : آفرین ، این رادیو ه

این قانون که باید علاقمند و شکیبا بمانید ، در تمام مراحل رشد زبان فرزندتان معتبر است . وقتی شما صحبت کردن و فهمیدن را به عنوان یک توانایی جالب و مفید معرفی کنید ، او با علاقه بیشتر به یادگیری می پردازد. با او بازی کنید، آواز و شعر بخوانید ، آن وقت می بینید که او با چه شادیی همراهیتان می نماید و یاد می گیرد.

ریتم فرزندتان را دنبال کنید. او نشان می دهد که چه موقع از رنگها و اعداد خسته شده و ترجیح می دهد با حیواناتش بازی کند. در این میان نباید فراموش کنید که از اولین کلمات و تلفظ بامزه زبان بچگانه او لذت ببرید.

همه اینها را یادداشت کنید ،در این صورت می بینید که او چقدر سریع می آموزد. همچنین به این وسیله مدرکی ارزشمند نیز برای بعدها که دوران بچگی به سرانجام می رسد، تهیه نموده اید.

گردآوری: گروه هفت گنج

منبع: پزشکان بدون مرز