دیدنی های اردکان، از مسجد جامع تا موزه مردم شناسی - میهن دی ال

اردکان یکی از شهرهای بزرگ استان یزد است که دارای سه بخش مرکزی، عقدا و خرانق است. اردکان سر راه تهران به کرمان و بندرعباس قرار گرفته است. این راه در قلب کویر مرکزی ایران واقع شده است. اردکان بعد از شهر یزد، از نظر وسعت و جمعیت، دومین شهر استان یزد است.

بافت تاریخی اردکان یکی از سالم ترین بافت های قدیمی ایران است که تا به امروز از حوادث روزگار مصون مانده است. بافت تاریخی اردکان در منطقه کویری قرار گرفته و ساختمان های خشتی و گلی آن، به دلیل کم بودن بارش باران و برف، دور بودن از مرزهای جغرافیایی و مصون ماندن از هجوم بیگانگان، سالم و دست نخورده به جای مانده اند.

در این شهر، برج، بارو، حسینه ها، کاروان سراها، مساجد، آب انبارها، آسیاب ها و بادگیرهای مختلفی قرار گرفته است که در این مقاله به طور مختصر با برخی از آن ها آشنا خواهیم شد.

1. پیر سبز چک چک اردکان

چک چک از زیارتگاه های زرتشتیان در اردکان است. این زیارتگاه هر سال 4 روز که از 24 خرداد شروع می شود، میزبان زرتشتیانی است که برای نیایش به اینجا می آیند. جشن مهرگان هر سال در این زیارتگاه برپا می شود و زرتشتیان زیادی به این مکان می آیند.

زرتشتیان این زیارتگاه را پیر سبز می نامند. زیارتگاه پیر سبز چک چک در شهرستان اردکان و در کوه های میان اردکان و انجیره قرار گرفته است. این زیارتگاه امکاناتی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق برای استراحت دارد.

چک چک یا چک چکو برگرفته از صدای قطرات آب است که از صخره می چکد و به داخل یک منبع ذخیره می ریزد.

2. پیر سبز هریشت اردکان

پیر هریشت از دیگر زیارتگاه های زرتشتیان در اردکان است. آن ها بر این باورند که هریشت محلی است که یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی در آنجا ناپدید شده است.

این نیایشگاه هر سال در روز 18 نوروز محلی برای جمع شدن زرتشتیان و انجام مراسم های چون جشن، پایکوبی و زیارت است.

زرتشتیان شریف آباد، جشنی با نام جشن هیرومبا برگزار می کنند. در این جشن آتشی برپا می شود که زرتشتیان برای تهیه هیزم آن، به نیایشگاه پیر هریشت می فرایند. آن ها پیش از غروب آفتاب در نیایشگاه پیر هریشت حضور دارند.

نیایشگاه و آتشکده پیر سبز هریشت در 90 کیلومتری غرب یزد، 15 کیلومتری اردکان در دامنه های کوه قرار گرفته است.

3. مسجد جامع اردکان

مسجد جامع اردکان، عکاس علی برزگر

مسجد جامع اردکان از بناهای تاریخی و مذهبی بافت قدیمی شهر است و به دوره صفوی تعلق دارد. ایوان و گنبد این مسجد در 500 سال گذشته، 5 بار تعمیر شده است. در این مسجد، زیراندازی وجود داشته که مربوط به سال 1016 قمری بوده و اکنون در موزه مردم شناسی اردکان نگهداری می شود.

در این مسجد، در ورودی زیبا و باارزشی وجود دارد که با صدها قطعه چوب پنج ضلعی، با ظرافت تمام ساخته شده است. دماغه در نیز 4 قطعه فلز دارد (و جای 4 قطعه دیگر خالی است) که روی آن ها با خط کوفی، کلمات الله و محمد نوشته شده است. مسجد جامع اردکان در اسفندماه سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

4. مسجد چرخاب

مسجد حاج محمد سعیدا که به چرخاب معروف است، در محله چرخاب اردکان قرار گرفته است. این مسجد از کوچه ای به حسینیه (میدان) چرخاب متصل می شود. مسجد دو بخش تابستانی و زمستانی دارد. دسترسی به وضوخانه مسجد از طریق کوچه ای که در مرز قسمت تابستانی و زمستانی مسجد قرار گرفته، امکان پذیر است.

قسمت تابستانی آن 3 بادگیر دارد. این بخش تقریبا 30 سال بعد از بخش زمستانی ساخته شده است. طاق و تویزه های کوتاه در مدخل ورودی شبستان، علاوه بر تامین گرما در زمستان، زیبایی خاصی به این مسجد داده است.

5. خانه تقدیری اردکان

خانه تقدیری اردکان، عمارتی متعلق به یکی از تجار دوران قاجار در این شهر به نام تقدیری بوده است. این خانه به سبک خانه های یزد، به صورت چهار وجهی ساخته شده و دو بخش اعیان نشین و نوکرنشین دارد.

اتاق های آن پنج در یا سه در است که درها با شیشه های رنگارنگ و کوچک تزئین شده اند. اتاق های خانه در اطراف حیاط مرکزی قرار دارند. خانه تقدیری 2 طبقه و یک بادگیر بلند نیز دارد.

6. کاروان سرا و برج ارجنان

کاروان سرا و برج ارجنان از بناهای متعلق به دوره قاجار در اردکان هستند. بانی آن مرحوم حاجی شیخ آقابابا هرندی بوده است.

ارتفاع برج 8 متر است. ارتفاع کاروان سرا از 3 متر شروع شده و سه اتاقک دارد. برج در سمت شمال جاده و روبه روی رباط ارجنان قرار گرفته است. در گذشته این روستا در کنار جاده یزد-نایین قرار داشته و برج از رونق خوبی برخوردار بوده و کاروانسرای آن محل استراحت رهگذران و مسافران بوده است.

کاروان سرا و برج ارجنان در بخش مرکزی اردکان، روستای ارجنان قرار گرفته است. این اثر در سال 1384 ثبت ملی شده است.

7. کوچه ضیایی

کوچه ضیایی یکی از کوچه های قدیمی اردکان است که در بافت قدیم آن قرار گرفته است. این کوچه از مسجد چرخاب تا خانه ضیایی امتداد دارد. کوچه ضیایی ساباط هایی (کوچه مسقف) دارد که معبری برای آرامش عابران بوده اند. این سقف ها به شکلی ساخته می شدند که رهگذران در جهت خود در فضای سایه قرار بگیرند.

این کوچه اکنون قرار است به طرح پردیسان تبدیل شود. خانه های انصاری، ضیائی، مجد العلما (سروری) و خانه سنائی در این کوچه هستند که در این طرح تغییر کاربری داده و برای گردشگران آماده می شوند. خانه انصاری به محل اقامتی و هتل، خانه ضیایی به آشپزخانه و رستوران و خانه سروری با کاربری اداری، محل پذیرش میهمانان و گردشگران خواهد شد. خانه سنائی نیز به عنوان مرکز خدمات و پشتیبانی هتل در نظر گرفته شده است. درمجموع این چهار خانه تاریخی که ثبت ملی هم شده اند، به عنوان هتل و محل اقامت گردشگران، با نام مجموعه پردیس اردکان بهره برداری خواهند شد.

8. موزه مردم شناسی اردکان

موزه مردم شناسی اردکان اولین موزه اردکان است که سال 1370 با تلاش های علی سپهری، محقق و پژوهشگر اردکانی افتتاح شد. این موزه ابتدا در تربیت معلم اردکان بود و سپس به زیرزمین کتابخانه فاضل منتقل شد.

این موزه اولین موزه مردم شناسی یزد و نخستین موزه خصوصی این استان است که امروزه بخش های مختلفی شامل مرم شناسی، گیاه شناسی، جانورشناسی، بخش فرهنگی، باستان شناسی، موزه کودک و بخش اسناد دارد.

از نظر محتویات و اشیای درون موزه، موزه اردکان گنجینه منحصربه فردی دارد که با تلاش مالک موزه و هدایای مردم اردکان گردآوری شده است.

9. غار اشکفت یزدان

غار اشکفت یزدان در روستای هفتهر در کوه بلندی به نام اشگفت قرار گرفته است که در 70 کیلومتری اردکان است. این غار 3 حوضچه دارد و آب هایی که از سقف می چکیده در آن ها جمع شده است.

این غار باستانی، از غارهای مقدس زرتشتیان است و هر سال، تعداد زیادی از زرتشتیان هند به این غار می آیند و شبی را در آن می گذرانند. راه ورودی غار بسیار سخت است، اما داخل غار محوطه وسیعی است که ظرفیت 1000 نفر را دارد.

بخشی از جهت دسترسی به غار ماشین رو نیست و باید حدود 2 ساعت پیاده روی کرده و از صخره های سنگی صعب العبوری گذر کنید که شیب نسبتا تندی هم دارند.

10. پارک ملی سیاهکوه

پارک ملی سیاهکوه که گونه های جانوری و گیاهی نادری را در خود دارد، تنها پارک ملی استان یزد است که در شهرستان اردکان واقع شده است. متاسفانه به دلیل بی توجهی، این گونه های نادر در معرض تهدید قرار گرفته اند.

در حال حاضر بیش از 78 هکتار از این منطقه حفاظت شده، عنوان پارک ملی را دریافت کرده است. با وجود بارندگی کم در سال های پرباران، تنوع گونه های گیاهی موجود در این پارک، شگفت انگیز است. گونه های جانوری موجود در این پارک نیز بی نظیر هستند.